Мектепке дейінгі жастағы балалардың жаңа оқу жылына бейімделуі.
Родителям арналған психологиялық кеңес
Мектепке дейінгі жастағы балалардың жаңа оқу жылына бейімделуі
Балабақшадағы жаңа оқу жылының басталуы — бұл тек балалар үшін ғана емес, ата-аналар үшін де маңызды әрі толқытатын кезең. Бала бұрын балабақшаға барған болса да, жазғы демалыстан кейін оған қайтадан бейімделу қажет болады: ұжымға оралу, күнделікті ырғаққа ену, күн тәртібіне үйрену. Ал балабақшаға алғаш рет баратын кішкентайлар үшін бұл мүлде жаңа тәжірибе.
Әр баланың бейімделу кезеңі әртүрлі өтеді. Бұл жасы, темперамент ерекшеліктері, ұжымға дайындық деңгейі және, әрине, отбасындағы эмоциялық ахуалға байланысты. Кейбір балалар жаңа ортаға бірнеше күнде үйреніп кетсе, басқаларға бірнеше апта немесе тіпті ай қажет болуы мүмкін. Бұл — қалыпты жағдай.
Бейімделу кезеңінде балада не болады?
Бейімделу кезінде бала көптеген жаңа жағдайларға тап болады: жаңа орта, бейтаныс ересектер мен балалар, басқа мінез-құлық ережелері, жақын адамдарының жанында болмауы. Бұл — бала үшін стресс, тіпті ол сырттай сабырлы көрінсе де. Бала уайым, сенімсіздік, анасынан ажырау қорқынышы, үйге сағыныш сезімдерін бастан өткеруі мүмкін. Кейбір балалар қыңыр, ашуланшақ, жылауық болып кетеді, балабақшада тамақ ішуден немесе ұйықтаудан бас тартады, тұйықталып қалады немесе керісінше — шамадан тыс белсенділік танытады.
Кейде бейімделу физиологиялық белгілермен де қатар жүреді: ұйқы бұзылады, тәбет төмендейді, психосоматикалық реакциялар пайда болуы мүмкін — бас ауруы, іштің ауыруы, суық тию белгілері жоқ болса да дене қызуының көтерілуі. Мұның бәрі — балаға оңай еместігін білдіретін сигналдар.
Балаға бейімделуге қалай көмектесуге болады?
Ең бастысы — бейімделу бір күнде болмайтынын есте сақтау. Балаға өзін қауіпсіз сезіну, күн тәртібіне, жаңа адамдарға, балаларға үйрену үшін уақыт қажет. Осы кезеңде оған ата-анасының қолдауы ауадай қажет.
Балаға балабақша туралы алдын ала айтып беріңіз, күні қалай өтетінін, оны кім күтіп алатынын бірге талқылаңыз. Балабақша туралы кітаптар мен ертегілер оқу, бірге сурет салу, рөлдік ойындар ойнау өте пайдалы: «ана — тәрбиеші», «аю балабақшаға барады» сияқты. Мұның бәрі баланың уайымын азайтып, оң күтуді қалыптастыруға көмектеседі.
Режим дняне ерекше назар аудару керек. Жазда ол жиі бұзылады — балалар кеш жатады, әртүрлі уақытта таңғы ас ішеді, көбірек серуендейді. Оқу жылы басталардан 1–2 апта бұрын балабақша режиміне біртіндеп көшу маңызды: баланы уақтылы ұйықтатып, тамақтану тәртібін енгізіп, ұйықтар алдында шамадан тыс белсенділікті шектеу қажет. Баланың ағзасы ырғаққа үйреніп, оқу жылына көшу біршама жеңілдейді.
Сіздің жаңа оқу жылына деген көзқарасыңыз да өте маңызды. Балалар ата-анасының эмоцияларын қатты сезеді. Егер анасы қобалжып, асығып, ашушаңдық танытса — бала өзін сенімсіз сезінеді. Ал сіз сабырлы, мейірімді, бәрі жақсы болатынына сенімді болсаңыз — бала да біртіндеп тынышталады.
Таңертеңгі «қоштасу рәсімдерін» ойлап табу көп көмектеседі. Бұл белгілі бір сөз тіркесі, құшақтау, ауа сүйісі болуы мүмкін — күнде қайталанатын әрекет балаға тұрақтылық сезімін береді. Қоштасуды ұзартпауға тырысыңыз: анасы ұзақ уақыт кете алмай тұрса, баланың жіберуі қиынға соғады.
Сондай-ақ, баланың жетістіктерін мадақтауды ұмытпаңыз, тіпті кішкентай болса да: «Сен бүгін өзің топқа кірдің — жарайсың!», «Жаңа досың туралы айтқаның маған қатты ұнады». Қолдау, түсіністік және жылы қарым-қатынас — бейімделуге көмектесетін ең жақсы құрал.
Ата-аналар нені білуі керек:
Бейімделу — бұл мәселе емес, өтуге тиіс бір кезең. Ол үшін баладан «шыдамдылық» немесе жылағаны үшін жазалау талап етілмейді. Керісінше — шыдамдылық, түсіністік пен қолдау қажет. Сіздің балаңыз өмірлік маңызы бар дағдыны меңгеріп жатыр: ұжымда болу, күн тәртібін сақтау, басқа адамдармен қарым-қатынас жасау. Бұл — оңай емес, әсіресе алғашқы қадамдарда. Бірақ сіздің көмегіңізбен, мейіріміңізбен және сеніміңізбен — ол міндетті түрде бәрін еңсереді.