«Баланың сөйлеуі: ата-аналар не істей алады?»

«№145 сөйлеу тіліндегі күрделі бұзылыстар бар балаларға арналған арнайы бөбекжай» КММ

Ата-аналарға арналған консультациялық кеңес пункті

ТАҚЫРЫБЫ: «Баланың сөйлеуі: ата-аналар не істей алады»

                                                                             Дайындаған: Сабет.М.М.

Ата-аналарға консультациялық  кеңес!

№145 сөйлеу тіліндегі күрделі бұзылыстары бар  балаларға арналған бөбекжай Дефектологынан- Сабет.М.М.

Тақырыбы: «Баланың сөйлеуі: ата-аналар не істей алады»

 Құрметті ата-аналар!

Баланың сөйлеуінің дамуы – бұл ата-ананың қолдауын ерекше қажет ететін нәзік әрі маңызды процесс. Әсіресе алғашқы 3–6 жас аралығында тіл дамуының іргетасы қаланады. Осы кезеңде ата-ананың белсенді араласуы – баланың сөйлеу қабілетінің дұрыс қалыптасуына тікелей әсер етеді.

🧠 Баланың сөйлеуін дамыту үшін ата-аналар не істей алады?

1. Көп сөйлесу – басты құрал

- Балаға күнделікті өмірде не істеп жатқаныңызды айтып отырыңыз.  

  > Мысалы: «Қазір біз алма жуып жатырмыз. Ол қызыл, тәтті.»  

- Сұрақ қойып, баланың ойын тыңдаңыз. Жауап бергенін күтіп, асықпай сөйлетуге мүмкіндік беріңіз.

2. Ертегі, өлең, тақпақ оқу

- Күн сайын баламен бірге кітап оқыңыз. Бұл сөз қорын байытады, сөйлем құрауға үйретеді.

- Балаларға арналған өлеңдер мен жаңылтпаштар тіл ұштау үшін пайдалы.

3. Ойын арқылы сөйлеу

- «Мынау не?», «Қандай түстер бар?», «Қайда жатады?» сияқты сұрақтармен ойын ойнау.

- Қуыршақ, машина, жануарлармен рөлдік ойындар өткізу.

4. Тыңдау және қайталау

- Балаға сөзді дұрыс айту үлгісін көрсетіңіз. Егер ол қате айтса, түземей, дұрыс нұсқасын қайталап айтыңыз.

  > Бала: «Машина кетті.»  

  > Сіз: «Иә, машина кетті. Үлкен, қызыл машина.»

5. Экран уақыты шектеулі болу керек

- Телефон, планшеттегі мультфильмдер сөйлеуді дамытуға әсер етпейді, керісінше, баланың тілдік белсенділігін төмендетеді. Орнына нақты қарым-қатынас қажет.

6. Бала сөйлеуге дайын болғанын күтіңіз

- Әр баланың дамуы әртүрлі. Егер 2 жасында толық сөйлеммен сөйлемесе, бұл қалыпты жағдай болуы мүмкін. Бастысы – үнемі сөйлесу мен қолдау көрсету.

7. Логопедке немесе дефектологқа жүгіну (қажет болса)

- Егер бала 3 жастан кейін де сөздерді бұрмалап айту, мүлде сөйлемеу, сөйлем құрамау сияқты қиындықтар көрсе — маманның көмегіне жүгіну қажет.

Ең маңыздысы:

> Баланы түземей, қолдаңыз.  

> Сөзін бөлмей, тыңдаңыз.  

> Қателігін түзету емес, оны түсіну маңызды.

Ата-аналарға арналған үй жағдайында сөйлеуді дамытуға бағытталған 7 күндік жоспар. Бұл жоспар 2,5–6 жас аралығындағы балаларға бейімделген және әр күнге қарапайым, қызықты әрі тиімді әрекеттерді қамтиды.

 1-күн: "Сен не көріп тұрсың?"

- Мақсаты: сөздік қорын арттыру, сөйлем құру  

- Тапсырма: Үйдегі бір бөлмені бірге шолу жасап, бала көрген заттарын айтып сипаттасын:  

  > «Бұл не? Қандай түсті? Қайда тұрады? Не істейді?»   

- Қолдау: Егер бала қиналса, сұрақтармен бағыттаңыз.

 2-күн: Суретпен әңгіме құрау

- Мақсаты: байланыстырып сөйлеу, себеп-салдар қатынасын түсіну  

- Тапсырма: Бір қарапайым суретті (мысалы, балабақша, ас үй, аула) таңдап, балаға не болып жатқанын сұраңыз:  

  > «Бұл кім? Ол не істеп жатыр? Неге?»  

- Қолдау: Балаға өзі айтқан сөйлемді қайталап, дұрыс үлгі көрсетіңіз.

🗓 3-күн: "Сиқырлы қорап"

- Мақсаты: сипаттау, сөздерді нақты айту  

- Тапсырма: Қорапқа бірнеше зат салыңыз (доп, қасық, ойыншық т.б.). Бала көзін жұмады да, затты сипап тануға тырысады.  

  > «Қатты ма? Суық па? Не деп ойлайсың?»

 4-күн: "Рөлдік ойын" (дүкен, дәмхана)

- Мақсаты: диалог жүргізу, сұрақ-жауап дағдысын дамыту  

- Тапсырма: «Дүкенші мен сатып алушы» ойынын ойнаңыз.  

  > «Сәлеметсіз бе! Маған алма беріңізші.» :

> «Не керек? Қанша тұрады?»  

- Кеңес: Баламен рөлдерді ауыстырыңыз.

5-күн: Тақпақ немесе өлең жаттау

- Мақсаты: есте сақтау, дыбысты анық айту  

- Тапсырма: Қысқа тақпақты бірге жаттаңыз. Мысалы:  

  > «Біз ойнаймыз, күлеміз,  

  Ән айтамыз, жүгіреміз!»  

- Тапсырма соңында: бала жатқа айтуға тырыссын.

6-күн: Бірге сурет салып, айтып беру

- Мақсаты: сөздерді дұрыс байланыстыру, логика  

- Тапсырма: Қағазға бірге күн, үй, ағаш, бала т.б. салыңыз. Содан соң бала сол суретті сипаттап айтып берсін.  

  > «Бұл не? Ол қайда? Не істеп жатыр?»

7-күн: "Кім қалай дыбыстайды?"

- Мақсаты: дыбыстау, еліктеу арқылы сөйлеу  

- Тапсырма: Әр түрлі жануарларды еске түсіріп, олардың дыбысын салу.  

  > «Мысық қалай дыбыстайды?» — «Мяу!»  

  > «Қой ше?» — «Ме-ме!»  

- Қосымша: Суретпен бірге істесеңіз әсерлі болады.

✅ Жалпы кеңестер:

- Күніне 10–20 минут жеткілікті.

- Бала шаршаса — үзіліс жасаңыз.

- Қателіктер үшін сөкпей, дұрыс нұсқаны үлгі ретінде ұсыныңыз.

- Үнемі мақтап, қолдау білдіріңіз:  

 «Жарайсың!», «Өте жақсы айтып отырсың!»